De kogel is door de kerk, de Provincie Limburg heeft als toezichthouder de meerjarenbegroting 2021-2024 van de gemeente Meerssen goedgekeurd. Dat is een resultaat waar de gemeente trots op mag zijn. KIJK!!! heeft daar een fors aandeel in gehad.

Vanaf mei deden het college van Burgemeester en Wethouders, gesteund door de fracties van BRUG-M en PGM-het Origineel stellige uitspraken over de onhaalbaarheid van het opstellen van een meerjarenbegroting ‘zonder Meerssen kapot te bezuinigen’. Een fusie met Maastricht was de enige uitweg die restte. Zonder dat ze daarvoor een goede onderbouwing gaven. KIJK!!! was van mening dat dat erg kort door de bocht was. Volgens ons was de gemeente financieel gezond genoeg om nog een aantal jaren zelfstandig door te gaan. Daarbij wilden we dat het traject regiegemeente op een fatsoenlijke manier zou worden afgerond en dat er een goede onderbouwing zou zijn waarom die rol mogelijk dan wel niet mogelijk was. Een meerderheid van de raad eiste van het college een begroting plus een goed onderbouwde afronding (ja of nee) van het onderzoekstraject regiegemeente. De wethouders bleven – onder de dreiging op te stappen – weigeren een begroting op te stellen. Toen Maastricht de route naar regiegemeente afsneed en de wethouders alsnog opstapten omdat de raad volhardde in de door hem ingeslagen koers, ontstond er een situatie die de gemeente dwong opnieuw naar haar toekomst te kijken. Een meerderheid van de raad – KIJK!!!, CDA, Lokaal DNA en Focus – nam vervolgens het voortouw in het formeren van een nieuw college en het opstellen van een sluitende begroting 2021-2024. Het nieuwe college heeft deze begroting na goedkeuring door de gemeenteraad voorgelegd aan de provincie. Optimisme, doorzetten, anders kijken naar posten op de begroting, spelen op meevallers en kansen grijpen hebben het gewonnen van somberen en een veel te snelle handdoek in de ring. 

Maar, zijn we er nu? Absoluut niet. 

De brief waarin het provinciebestuur zegt de begroting goed te keuren (link naar brief) stipt terecht ook een aantal zaken aan waar we als gemeente als de wiedeweerga en heel serieus mee aan de slag moeten. 

Én de provincie doet de gemeente een voorstel. Ze wil samen met de gemeente onderzoeken hoe de toekomst van de gemeente Meerssen eruit kan zien. Het is een aanbod dat kansen biedt, maar ook vragen oproept. Vooral omdat de provincie er enkele voorwaarden aan verbindt. Onder andere aan het tijdpad. Daar willen we nog goed naar kijken. Voor nu: wij vragen ons af of een dergelijk aanbod niet zou moeten worden gedaan aan alle gemeenten in Zuid-Limburg. Dit met het doel te bezien of herschikking van gemeenten op grotere schaal ineens niet wenselijker is. Om vervolgens daarvoor een plan van aanpak vast te stellen. Herschikken: wie met wie, waarom en wanneer. Zoiets ondernemen met de gemeente Meerssen alleen is gefriemel in de marge van een probleem dat vele malen groter is. Het bestuur van de provincie constateert in zijn brief overigens zelf ook dat heel veel gemeenten in Limburg het knap lastig hebben met wat er allemaal speelt en op hen afkomt. Waarom dan niet breder inzetten op herschikking?

Maar eerst.

Het is nu zaak in de volle breedte de bakens te verzetten. Het is noodzakelijk dat de fracties in de raad de handen ineen slaan. We moeten laten zien dat we ondanks verschillen van mening in staat zijn in balans in plaats van op basis van uitersten te besturen. Dat betekent dat we moeten investeren in bestuurskracht. Coaching van de raad van buitenaf is meer dan ooit gewenst. Geen enkele fractie, geen enkel raadslid heeft de wijsheid in pacht. In een bestuurlijke context is wijsheid iets wat je met elkaar deelt en is daar zeker niet het exclusieve bezit van slechts enkelen. Dat kunnen erkennen is het begin van herstel van bestuurskracht. 

Dan.

Het is noodzakelijk de organisatie te revitaliseren. Met kracht en met snelheid. Daar is geld voor beschikbaar. Het nieuwe college zal een zogenoemd Plan PIOFACH* (organisatieontwikkeltraject) aan de raad voorleggen. Bureau Berenschot constateerde dat de organisatie voor het overgrote deel wordt gevormd door medewerkers die vakinhoudelijk goed zijn, op de goede plek zitten en hun werkzaamheden naar behoren uitvoeren. Wel valt er wat te doen aan competenties, analyserend vermogen en communicatie. Het totale plan en de uitvoering ervan moeten ertoe leiden dat de organisatie stabieler wordt, beter is toegerust voor de eisen van de tijd. Revitaliseren wil voor de gemeente Meerssen zeggen: zodanig versterken dat de kwaliteit van de dienstverlening aan de burgers op peil blijft en zelfs verbetert.

*PIOFACH staat voor: Personeel, Informatie en ICT, Organisatie, Financiën, Algemene Zaken, Communicatie, Huisvesting.

Plus.

We moeten onze gemeente en de gemeenschappen in onze kernen toekomstbestendig maken. Dat zit ook achter het aanbod van het bestuur van de provincie Limburg. De gemeente Meerssen heeft al jaren geleden zelf geconstateerd dat het zo niet verder kon. Ze wist zelf ook dat de politieke cultuur en de bestuurskracht al langer van onvoldoende kwaliteit zijn om meer in balans tot besluiten te komen. Vandaar dat Bureau Berenschot werd gevraagd te kijken wat de sterke en de zwakke punten van de gemeente zijn. Met de vitaliteit van de gemeenschappen in de kernen bleek niets mis, maar des te meer onderhoud was er nodig aan de kwaliteit van het bestuur (lees: gemeenteraad en college) en vitaliteit van de organisatie. Conclusie: Niets doen is geen optie. We zijn terug op het punt dat die conclusie van Berenschot uitgangspunt is voor een nieuwe fase in het onderzoek naar de toekomst van de gemeente. Alle opties liggen open. Voor eind 2021 moet er een richting gevonden zijn. Aan de slag, dus. Maar, eerst nog bekijken wat te doen met het aanbod van de provincie. Wil die zo over de schouder meekijken en – met een eigen agenda – op een niet al te opdringerig lijkende manier toezicht houden? Zien we het als een fair aanbod? Of blijven we onze eigen weg gaan zoals we met het opstellen van de begroting 2021-2024 deden?

En dan nog.

Dat de acties die we hierboven beschrijven tot een goed resultaat komen, is hard nodig om de grote uitdagingen voor de komende vijf tot tien jaar met succes aan te gaan. We hebben het dan over de financiële krapte in het sociaal domein, de complexiteit van het vormgeven aan de gemeentelijke Omgevingswet en het handen en voeten geven aan duurzaamheid. En er zijn plannen om kleinere gemeenten minder geld te geven uit het gemeentefonds, ook een zaak waar enig risico in schuilt; al lijkt dat voor de komende jaren niet zo’n vaart te lopen, volgens de provincie. En dan is er nog COVID-19; wat gaat corona nog vragen van ons vermogen ons aan te passen aan een situatie die we niet kennen?

Ten slotte.

Na alle consternatie rond de begroting in de maanden mei, juni, juli, augustus, september, oktober en november, geeft het provinciebestuur de gemeente Meerssen het voordeel van de twijfel. Het is duidelijk dat we er nog lang niet zijn. Daar windt de provincie in de brief geen doekjes om. Het is te vroeg om te juichen als het om de toekomst van onze gemeente gaat maar er is ook alle reden om blij en trots te zijn. De eerste stap is gezet, de eerste horde genomen.